Uczniowie sami sobie dobrze radzą - Interwencje rówieśnicze jako metoda wsparcia w różnych kryzysach

Kryzysy stanowią nieodłączny element w życiu każdego człowieka. Kto z nas nie doświadczał sytuacji, w której jakiś konflikt, problem, trudność stały się na tyle poważne, że groziły załamaniem, regresem, radykalnym rozwiązaniem? Przeżywaniu trudnej, ciężkiej, przełomowej sytuacji zazwyczaj towarzyszy poczucie przesilenia, zniechęcenia oraz utraty motywacji do życia i pracy. Przeważnie jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest zachwianie systemu wartości lub pozycji czegoś ważnego. 

Tak w najprostszy sposób można wytłumaczyć, czym jest kryzys. Warto wiedzieć, że zgodnie z greckim znaczeniem κρίσις – krisis termin ten oznacza wybór, rozstrzygnięcie, odsiew. Pojęcie to określa również decydowanie, zmaganie się, walkę, działanie pod presją czasu; moment, okres przełomu, przesilenie, decydujący zwrot, okres załamania. Choć istnieje wiele różnych definicji kryzysu, to dla niniejszych rozważań podstawę rozumienia słowa kluczowego stanowią definicje semantyczno-leksykalne zamieszczone w Słowniku języka polskiego PWN oraz w Słowniku wyrazów obcych Władysława Kopalińskiego. 

„Mamy mały kryzys w szkole”, „mam kryzys”, „kolega ma kryzys”, „ostatnio w mojej klasie doszło do kryzysu”, „nauczycielka przeżywa jakiś kryzys” – te przykładowe zdania otwierają wypowiedzi uczniów, którzy zwracają się z prośbą o pomoc na różnych forach internetowych oraz w grupach na portalach społecznościowych, i nie tylko. Zresztą bardzo podobnie piszą rodzice oraz nauczyciele, szukając wsparcia i zrozumienia dla doświadczanych przez siebie trudności w związku z edukacją i wychowaniem dzieci w różnym wieku szkolnym. Obecnie coraz częściej obserwuje się, że jedną z pierwszych reakcji w kryzysie jest potrzeba ujawnienia go w wirtualnym świecie. Na ogół o problemach uczniów i uczennic pierwsi dowiadują się ich rówieśnicy, właśnie za pośrednictwem różnych mediów, najczęściej społecznościowych. 

Kryzys jest niejako wpisany w strukturę szkoły, która stanowi żywy organizm. Każdą szkolną społeczność współtworzą ludzie, którzy wnoszą do niej swoje myśli, emocje, oczekiwania oraz zróżnicowane potrzeby, możliwości oraz doświadczenia. Z drugiej zaś strony coraz częściej mówi się, że sama szkoła jako organizacja przeżywa kryzys. Głębokie zmiany systemowe, przeobrażenia technologiczne, zmiany cywilizacyjne, pandemia COVID-19 wywołana koronawirusem SARS-CoV-2, wojna w Ukrainie, rosnąca inflacja, kryzys energetyczny to czynniki, które mocno wpływają na funkcjonowanie placówek oświatowych.

Do podejmowania działań interwencyjnych w szkole wobec uczniów zobligowany jest psycholog lub pedagog szkolny. W przypadku jego nieobecności lub braku w placówce nauczyciela posiadającego odpowiednie kwalifikacje interwencję prowadzi wychowawca. Zadania nauczycieli specjalistów regulują odpowiednie przepisy prawa, w tym między innymi rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (z późń. zm.). Oprócz tego dyrektor szkoły jest obowiązany w szczególności zaznajomić nauczyciela podejmującego pracę z zakresem jego obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku oraz jego podstawowymi uprawnieniami. Ważne są również zapisy sformułowane w wewnętrznych dokumentach szkoły, takich jak: statut, regulaminy i procedury reagowania w określonych sytuacjach. 

Przykładowo do zadań pedagoga specjalnego w przedszkolu, szkole i placówce należy między innymi rozwiązywanie problemów dydaktycznych i wychowawczych uczniów oraz udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom, rodzicom uczniów i nauczycielom. Podobnie do zadań pedagoga i psychologa w przedszkolu, szkole i placówce należy w szczególności: udzielanie uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb oraz inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.

Potrzeba objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu, szkole i placówce wynika w szczególności z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych. Dyrektor w ramach dzia...